Το κλίμα της Ελλάδας : 

Από τις τέσσερις εποχές στις δύο “μεγάλες”   

Αν ρωτήσεις έναν κάτοικο της Μεσσηνίας απο όπου και κατάγομαι, πόσες εποχές έχει η Ελλάδα, συχνά θα σου απαντήσει: «Δύο. Το καλοκαίρι και ο χειμώνας».
Κι όμως, τα παλιά ημερολόγια, οι αγρότες και τα τραγούδια μιλούν για τέσσερις. Τι συνέβη; Άλλαξε το κλίμα ή απλώς η αίσθησή μας;

Σε αυτό το άρθρο ταξιδεύουμε μέσα στον αιώνα για να δούμε πώς βιώνουμε τις εποχές, τι δείχνουν τα αρχεία, και πώς το ελληνικό κλίμα, χωρίς να το φωνάζει, κάνει κύκλους — πότε πιο θερμούς, πότε πιο ψυχρούς, πάντα με τον δικό του ρυθμό.

Οι εποχές όπως τις ζούμε

Η επιστήμη ορίζει τέσσερις εποχές, μα η καθημερινότητα της Ελλάδας τις βιώνει αλλιώς.

• Από Μάιο ως Σεπτέμβριο, ο ουρανός καθαρός, οι βροχές σπάνιες· η γη διψά, τα στάχυα κιτρινίζουν, ο αέρας καίει.
  
  

• Από Νοέμβριο ως Μάρτιο, οι βροχές ξαναζωντανεύουν το χώμα· οι ελιές στάζουν και οι βουνίσιες ρεματιές ξαναγεμίζουν.
  
  

• Ο Απρίλης και ο Οκτώβρης, οι γέφυρες: άλλοτε θυμίζουν καλοκαίρι, άλλοτε χειμώνα.
  
  

Έτσι, χωρίς μαθηματικούς τύπους, η Ελλάδα “αναπνέει” με δύο μεγάλους πνεύμονες — μια θερμή και μια υγρή περίοδο — και δυο μικρές ανάσες ενδιάμεσα.

Κι όμως, δεν ήταν πάντα έτσι που το νιώθαμε.

Πόσες είναι οι “επίσημες” εποχές στο κλίμα

Από πλευράς επιστημονικής κατηγοριοποίησης, συνήθως χρησιμοποιούνται τέσσερις εποχές (Άνοιξη, Καλοκαίρι, Φθινόπωρο, Χειμώνας), επειδή:

• Η θερμοκρασία και η βροχόπτωση υποβαθμίζουν σταδιακά μεταβάσεις
  
  

• Υπάρχουν διαστήματα όπου ο καιρός δεν είναι πλέον καλοκαίρι αλλά όχι χειμώνας
  
  

• Τα φυτά, η φύση και η γεωργία αντιδρούν σε αυτές τις μεταβατικές φάσεις
  
  

Αλλά στην πράξη, σε περιοχές με Csa, οι διαφορές ανάμεσα στους ενδιάμεσους μήνες και τις κύριες περιόδους είναι λιγότερο δραματικές — γι’ αυτό πολλοί αισθάνονται “δύο εποχές”.

Πώς το αισθανόμαστε ανά μήνα

Παρακάτω μια ενδεικτική εικόνα για την Ελλάδα (κυρίως πεδινές / παράκτιες περιοχές):

Ανά περιοχή (ορεινά, βόρεια Ελλάδα) οι τιμές αυτές μπορεί να είναι πιο ακραίες — πιο ψυχροί χειμώνες, πιθανότητα χιονιών.

Έτσι, πρακτικά βιώνουμε δύο “μεγάλες” φάσεις (καλοκαίρι / χειμώνα) με δύο ενδιάμεσες — δηλαδή μια “συμβιβαστική” τετράδα, αλλά με έντονα διαχωρισμένες κύριες εποχές στην εμπειρία.

Ένας αιώνας καιρός

🌤️ 1920–1950 — Το ήπιο ψύχος και οι “παλιοί χειμώνες”

Οι μετρήσεις δείχνουν ότι πριν εκατό χρόνια οι θερμοκρασίες ήταν 0,5 – 1 °C χαμηλότερες απ’ ό,τι σήμερα (Bank of Greece, 2020).
Τα χωριά της Ηπείρου και της Μακεδονίας έβλεπαν χιόνι κάθε χρόνο, ενώ ακόμη και στον Πειραιά υπήρχαν χρόνια με “λευκές” πρωτοχρονιές.
Οι άνθρωποι μιλούν για χειμώνες που “κράταγαν”, για ποτάμια παγωμένα και για καλοκαίρια που “έσκαγαν” αλλά έφευγαν γρήγορα.

🔥 1960–1970 — Ζεστές δεκαετίες, χωρίς υπερβολές

Η μετεωρολογική υπηρεσία δείχνει σταθερές μέσες θερμοκρασίες γύρω στους 25–27 °C το καλοκαίρι και 8–10 °C τον χειμώνα.
Τα καλοκαίρια ήταν μεγάλα αλλά όχι ακραία, οι βροχές ισορροπημένες, οι εποχές πιο “διακριτές”.
Οι παλιότεροι θυμούνται ότι «το καλοκαίρι άρχιζε μετά του Αγίου Πνεύματος» και όχι από τον Απρίλη.

☀️ 1980–1990 — Οι δεκαετίες των αντιθέσεων

Η Ελλάδα ζει ταυτόχρονα θερμές κορυφές και παγερές κοιλάδες.

• Καύσωνας 1987: θερμοκρασίες ως 44 °C, ατελείωτες μέρες χωρίς ανάσα, εκατοντάδες θύματα στην Αθήνα (Giles, 1990).

• 1988: νέα θερμή έξαρση, λιγότερη διάρκεια, αλλά ίδια κόπωση· για πρώτη φορά γίνεται λόγος για “θερμική δυσφορία” στις πόλεις.

• Κι ύστερα, μέσα στην ίδια δεκαετία, ισχυρές ψυχρές εισβολές: 1983, 1985, 1992, 1997 — χρονιές που το χιόνι σκέπασε ακόμη και πεδινές περιοχές, η Θεσσαλονίκη πάγωσε και οι στέγες στη Στερεά λύγισαν.

• Ο χειμώνας του 1992–1993 έφερε παγωνιές με θερμοκρασίες κάτω από –10 °C σε πολλές περιοχές της βόρειας χώρας.
  
  

Ήταν δεκαετίες ζωντανής μεταβλητότητας: καλοκαίρια που έσπαγαν ρεκόρ και χειμώνες που θύμιζαν Βαλκάνια.

🌡️ 2000–σήμερα — Οι εποχές μικραίνουν

Οι σταθμοί δείχνουν σταδιακή αύξηση των θερμοκρασιών κατά περίπου +1,5 °C σε σχέση με το μέσο του 20ού αιώνα (Varlas et al., 2022).
Τα καλοκαίρια παρατείνονται, οι μεταβατικές περίοδοι κονταίνουν, οι “τροπικές νύχτες” (πάνω από 20 °C) πληθαίνουν.
Οι παγετοί υποχωρούν στα βουνά και το χιόνι στις πόλεις γίνεται είδηση.
Κι όμως, ακόμη συμβαίνει: το 2004 και το 2017 η Αθήνα ντύθηκε λευκή, θυμίζοντας πως τίποτα δεν χάνεται οριστικά — απλώς εναλλάσσεται.

Μεσογειακό, ευκρατό ή τροπικό; 

Τι είναι τροπικό και τι ευκρατό

• Τροπικό κλίμα: οι θερμοκρασίες είναι υψηλές όλο το έτος, με μικρές εποχιακές διακυμάνσεις. Η βροχόπτωση μπορεί να είναι πιο κατανεμημένη ή με έντονες υγρές / ξηρές περιόδους (ανάλογα με υποτύπους) (Ancient Mediterranean climate differences) (Fiveable, n.d.) 

• Ευκρατό κλίμα (temperate / mild climates): μεγαλύτερη εναλλαγή θερμοκρασίας μεταξύ χειμώνα και καλοκαιριού, πιο ομοιόμορφη κατανομή θερμών / ψυχρών περιόδων (What is difference temperate vs tropical) (GeeksforGeeks, n.d.)
  
  

Πού μοιάζουμε με το τροπικό

• Το μεσογειακό θερμό κλίμα έχει σταθερή ζέστη στο καλοκαίρι — κάτι που θυμίζει τροπικό

• Η ύπαρξη “ξηρής περιόδου” είναι κοινό στοιχείο με ορισμένα τροπικά κλίματα (όπως το τύπου σαβάνας)

• Σε περιοχές της Ελλάδας, οι “τροπικές νύχτες” (όπου η θερμοκρασία δεν πέφτει κάτω από ~20–25 °C) παρατηρούνται, όπως και στα τροπικά
  
  

Πού διαφέρουμε σημαντικά

• Στα τροπικά, δεν υπάρχει χειμώνας με ψύχρα — ενώ στην Ελλάδα υπάρχει, ακόμη και αν ήπια

• Η διαφορά θερμοκρασίας μεταξύ καλοκαιρού και χειμώνα είναι μεγαλύτερη στην Ελλάδα

• Η βροχόπτωση στα τροπικά είναι πιο ομοιογενής ή έχει άλλα μοτίβα (μονσόν κ.ά.), ενώ στην Ελλάδα οι βροχές συγκεντρώνονται στο χειμώνα

• Τα τροπικά συχνά δεν έχουν σημαντικά κρύα κύματα ή παγετούς — στην Ελλάδα τέτοια φαινόμενα έχουν καταγραφεί, ιδιαίτερα παλιότερα
  
  

Πού μοιάζουμε με ευκρατά

• Η παρουσία διαφορών ανά εποχές — δηλαδή αλλαγές θερμοκρασίας και υγρασίας — είναι χαρακτηριστικό των ευκρατών περιοχών

• Η μορφή των τεσσάρων εποχών (μεταβάσεις) είναι πιο κοντά σε ευκρατά πρότυπα

• Η Ελλάδα, λόγω γεωγραφικής θέσης, δεν έχει τις ακραίες θερμοκρασίες του τροπικού, αλλά παρουσιάζει μεταβολές όπως στα ευκρατά

Η Καλαμάτα και η Νότια Ελλάδα “θυμίζουν” τροπικά μέρη γιατί ζουν δύο εποχές: μία καυτή και μία ήπια-υγρή.
Η Θεσσαλονίκη ή τα Ιωάννινα “θυμίζουν” ευκρατά μέρη γιατί γνωρίζουν και ψύχος.
Έτσι, η Ελλάδα είναι μια μικρογραφία κλιματικών ζωνών, από το σχεδόν αφρικανικό νότο ως το βαλκανικό βορρά.

Και μέσα σε αυτές τις εναλλαγές, η καθημερινότητα συνέχισε: οι άνθρωποι έσπερναν, κολυμπούσαν, περίμεναν τη βροχή του Νοέμβρη και τον ήλιο του Ιουλίου — όπως πάντα.

🌾 Τι να θυμάστε

• Το ελληνικό κλίμα έχει δύο μεγάλες φάσεις: θερμή–ξηρή και ψυχρή–υγρή, με δύο μεταβατικές ενδιάμεσα.
  
  

• Οι εποχές μικραίνουν ή μεγαλώνουν ανάλογα με τον κύκλο των δεκαετιών.
  
  

• Οι δεκαετίες του ’80 και του ’90 είχαν ισχυρά φαινόμενα και στα δύο άκρα.
  
  

• Η χώρα μας βρίσκεται ανάμεσα σε εύκρατο και τροπικό χαρακτήρα, χωρίς να ανήκει πλήρως σε κανένα.
  
  

• Το κλίμα αλλάζει μέσα στους αιώνες — όχι απαραίτητα “προς” ή “από”, αλλά με τον δικό του ρυθμό.

Πηγές-κλειδιά

1. Varlas, G., Stefanidis, K., Papaioannou, G., Panagopoulos, Y., Pytharoulis, I., Katsafados, P., Papadopoulos, A., & Dimitriou, E. (2022). Unravelling Precipitation Trends in Greece since 1950s Using ERA5 Climate Reanalysis Data. Climate, 10(2), 12. https://doi.org/10.3390/cli10020012 

2. Lazoglou, G., Papadopoulos-Zachos, A., Georgiades, P. et al. Identification of climate change hotspots in the Mediterranean. Sci Rep 14, 29817 (2024). https://doi.org/10.1038/s41598-024-80139-1 

3. Giles, B. D., & Balafoutis, C. J. (1990). The Greek heatwaves of 1987 and 1988. International Journal of Climatology, 10(5), 505-517. 

4. Bank of Greece (2020). The Climate of the Eastern Mediterranean and Greece. In The Environmental, Economic and Social Impacts of Climate Change in Greece (pp. 25-54)

5. Varlas, G., Stefanidis, K., Papaioannou, G., Panagopoulos, Y., Pytharoulis, I., Katsafados, P., Papadopoulos, A., & Dimitriou, E. (2022). Unravelling Precipitation Trends in Greece since 1950s Using ERA5 Climate Reanalysis Data. Climate, 10(2), 12. https://doi.org/10.3390/cli10020012 

6. Wikipedia. (2025). Köppen climate classification. Wikimedia Foundation. Retrieved October 8, 2025, from https://en.wikipedia.org/wiki/K%C3%B6ppen_climate_classification 

7. ΕΜΥ - Το κλίμα της Ελλάδος 

8. ΕΜΥ - Κλιματικός άτλαντας της Ελλάδας

9. GeeksforGeeks (n.d.). What is the difference between temperate and tropical regions?

10. Fiveable (n.d.). Climate and weather patterns in the ancient Mediterranean world.

© 2025 Δημήτριος Κ. Μίχος — MichosLab.

Συντάχθηκε από τον/την Δημήτριο Κ. Μίχο με υποβοήθηση ΑΙ (ChatGPT) για οργάνωση και γλωσσική διατύπωση. Οι τελικές διατυπώσεις εγκρίθηκαν από τον/την συγγραφέα. 

Άδεια: CC BY-NC-ND 4.0 — επιτρέπεται αναδημοσίευση ως έχει, μη εμπορικά, με αναφορά. 

Αναφορά που ζητείται: «Δ. Κ. Μίχος - michoslab.gr (2025), [Το κλίμα της Ελλάδας : Από τις τέσσερις εποχές στις δύο “μεγάλες” ], www.michoslab.gr» 

Όροι άδειας: https://creativecommons.org/licenses/by-nc-nd/4.0/ — Επικοινωνία: info@michoslab.gr

Σημ.: Τα λογότυπα και τυχόν εικόνες/γραφικά τρίτων εξαιρούνται και υπόκεινται στους δικούς τους όρους.